Początki halowej piłki nożnej sięgają pierwszych mistrzostw świata w futbolu. Jaka jest historia futsalu i jak zmieniała się piłka halowa przez lata?

Historia futsalu - skąd pochodzi gra i jak zmieniała się na przestrzeni czasu

Mówiąc o piłce większość z nas pierwotnie myśli oczywiście o piłce nożnej. Nie oznacza to jednak, że warto pomijać dyscyplinę, jaką jest futsal. Mimo znacznie mniejszej popularności jest bardzo ciekawa, a rozgrywane na halach mecze charakteryzują się wysokim tempem, przez co są naprawdę ciekawe. Jaka jest historia futsalu, co ukształtowało ten sport i skąd on się wywodzi?

Czym jest futsal - zasady, sposób gry

Futsal to w bardzo dużym skrócie halowy futbol. Jest to jednak bardzo duże spłycenie tej dyscypliny, która posiada piękną historię, a jej istnienie docenia wielu bardzo uznanych piłkarzy. O tym jak wielki wpływ na rozwój piłkarski miał futsal mówili nawet tak wybitny zawodnicy jak Lionel Messi, Neymar, Cristiano Ronaldo czy też Andres Iniesta, czyli jedni z największych piłkarzy XXI wieku a w wypadku Messiego i Ronaldo jedni z najwybitniejszych w historii całej dyscypliny.

Dzięki swojej specyfice halowa piłka nożna pozwala bowiem na świetny rozwój umiejętności technicznych. Podczas gry ma się znacznie więcej kontaktów z piłką a przestrzeń, po której możemy się poruszać, jest znacząco ograniczona, przez co trzeba bardzo szybko myśleć, a także świetnie operować futbolówką, by sobie poradzić.

Oczywiście różnice dotyczą również zasad i to one sprawiają, że futsal jest sportem tak specyficznym, lecz niezwykle interesującym. Boisko jest znacznie krótsze i jego długość to od 25 do 42 metrów a szerokość wynosi od 15 do 25 m. Istnieje jednak zastrzeżenie, które mówi o tym, że długość linii bocznej musi być większa niż długość linii bramkowej.

Reguły gry dotyczące tego jak wyglądają mecze, również są kompletnie inne. Futsal bywa nazywany czasami jako piłka nożna pięcioosobowa, co wskazuje na to, ilu graczy występuje w jednej z drużyn. Jeden z nich musi być bramkarzem, a ponadto mogą oni mieć zmienników. W futsalu maksymalna liczba zawodników rezerwowych wynosi 9.

Każdy mecz składa się z dwóch połów, które mają dokładnie po 20 minut efektywnego czasu gry. Czas jest bowiem zatrzymywany, gdy piłka wypadnie poza pole gry. Kolejna duża różnica to na przykład napomnienia lub wykluczenia zawodników, o których decyduje skład sędziowski. Na najwyższym poziomie należy do niego sędzia główny, sędzia drugi, trzeci oraz sędzia czasowy. Gdy zespół popełni sześć fauli, to zawsze drużyna przeciwna wykonuje przedłużony rzut karny wykonywany z odległości 10 metrów. Pierwsze pięć przewinień kończy się zazwyczaj rzutem wolnym. W razie wykluczenia zawodnika z kolei drużyna zmuszona jest do gry w osłabieniu, lecz jedynie przez dwie minuty. Jednak jeśli 3 zawodników gra przeciwko 4 lub 5 graczom i stracą oni bramkę, to mogą powrócić do gry w pełnym składzie lub w 4 zawodników. Jeśli jednak bramka padnie, gdy drużyny grają w czwórkę, to na powrót do występowania w pięciu zawodników muszą poczekać, aż upłyną dwie minuty. To są główne zasady gry w tak zwaną halówkę, które odróżniają ją od klasycznego futbolu.

Zestaw zasad w futsalu sprawia, że między innymi posiadanie piłki częściej przechodzi pomiędzy drużynami, gdyż utrudniona jest gra na czas. Na tak małym boisku trzeba znacznie częściej szukać pojedynków 1 na 1 i nie bać się dryblingu, który często jest jedną z lepszych dróg do bramki. Kolejną rzeczą, która odróżnia halówkę jest piłka do futsalu. Piłka jest skonstruowana tak, by jej podbijanie, główkowanie było utrudnione, gdyż w innym wypadku istniałoby ryzyko, że gracze uderzaliby wysoko, trafiając w sufit, czy też szyby hali, co i tak czasami zdarza się podczas spotkań przy uderzeniach z naprawdę dużą siłą.

Początki historii futsalu, ich związek z piłką nożną i geneza nazwy

Historia futsalu rozpoczęła się w bardzo ważnym momencie dla futbolu. Pierwsze pomysły na grę, z której ukształtował się bowiem dzisiejszy futsal powstały w Ameryce Południowej, gdzie od zawsze gra w piłkę była mocno skupiona na umiejętnościach technicznych oraz na radzeniu sobie w małych przestrzeniach. Osoba, którą uznaje się za twórcę futsalu to żyjący w tamtych czasach Juan Carlos Cerani. Jego celem było ułatwienie piłki nożnej dla dzieci i młodzieży, a także przystępną ze względu na to, że można było w nią grać wszędzie.

Futsal nie wypłynąłby jednak tak szybko gdyby nie to, że już w 1930 roku pojawiła się świetna okazja na promocję tej nowej dyscypliny. Wtedy bowiem odbywały się pierwsze w historii Mistrzostwa Świata w piłkę nożną, które rozgrywano w Urugwaju. Okazja ta została wykorzystana i pierwszy w historii mecz w pięcioosobową odmianę piłki nożnej odbył się latem 1930 roku w Montevideo.

Nie jest jednak tak, że futsal narodził się tylko i wyłącznie w jednym miejscu. W tym samym czasie, w którym w Urugwaju rozgrywano pierwsze spotkania pokazowe, pomysł na grę w piłkę nożną na mniejszym boisku narodził się również w Brazylii a dokładniej w Sao Paulo. Tam rozgrywano spotkania na boiskach do koszykówki i ostatecznie z tej odmiany wykształcił się dzisiejszy fútbol de salón, czyli po prostu futsal. Nazwa fútbol de salón pochodzi jednak z języka hiszpańskiego i używano jej na przykład w Urugwaju. W Brazylii korzysta się z określenia futebol de salão. Niezależnie od pochodzenia nazwę można przetłumaczyć po prostu jako halowa piłka nożna.

Profesjonalizacja piłki halowej - pierwszy międzynarodowy turniej

Pomimo tego, że początki halówki sięgają przełomu lat 20. i 30. XX wieku po raz pierwszy do spisania zasad doszło dopiero w roku 1958. Dokonała tego Brazylijska Konfederacja Sportu, gdyż to właśnie kraj kawy można uznać za kolebkę tej dyscypliny. Niedługo po spisaniu pierwszych zasad gry w futsal rozegrano pierwsze oficjalne rozgrywki międzynarodowe. Był to Puchar Ameryki Południowej, którego inauguracja miała miejsce w roku 1965. Wtedy zwyciężył Paragwaj, lecz w pozostałych sześciu edycjach, które odbywały się do 1979 roku, triumfowała już Brazylia.

W tym samym czasie rozpoczęło się również kształtowanie organów zarządzających tą dyscypliną sportu. W 1971 roku powołano międzynarodową federację futsalu - Federación Internacional de Fútbol de Salón, czyli w skrócie FIFUSA. Dziesięć lat później odbyły się z kolei pierwsze mistrzostwa świata FIFUSA, które zorganizowano w Sao Paulo. Czasy, w których mistrzostwa świata w halowej piłce nożnej organizowałą FIFUSA nie trwały jednak długo. W 1985 organizacja przyjęła znaną dziś nazwę tego sportu, lecz w 1988 straciła nad nim władzę.

Historia piłki halowej - przejęcie dyscypliny przez FIFA

Największy krok w kierunku globalizacji oraz popularyzacji futsalu został wykonany w 1988 roku. Wtedy FIFA, czyli światowa federacja futbolu włączyła piłkę nożną halową do swoich kompetencji, a także spisała jej reguły. FIFA od samego początku nie próżnowała, gdyż już w 1989 roku odbyły się pierwsze mistrzostwa świata w futsalu FIFA. Na gospodarza została wybrana Holandia i pierwszy turniej w historii wygrała Brazylia, która jest absolutnym rekordzistą, gdyż obecnie na koncie ma aż pięć zwycięstw. Oprócz Canarinhos tytułem mistrza świata pochwalić się mogą również Hiszpanie, którzy triumfowali w 2000 oraz 2004 roku, Argentyńczycy, czyli mistrzowie z roku 2016 i najnowsi triumfatorzy, którymi są Portugalczycy. Są oni obecnie prawdziwymi dominatorami, gdyż wygrali trzy ostatnie duże międzynarodowe turnieje i mają na koncie mistrzostwo Europy w 2018 i 2022 roku oraz tytuł mistrza świata z roku 2021.

Od przejęcia sportu przez FIFA futsal niesamowicie się rozwinął i pomimo tego, że nie jest on tak popularny jak klasyczny futbol, ma on wielu zwolenników a o jego ogromnym znaczeniu dla piłki nożnej często mówią nawet najwięksi zawodnicy, o czym wspominaliśmy już wcześniej. Do gry w futsal potrzeba nieprzeciętnej techniki, świetnej gry na małej przestrzeni i mimo wszystko wydolności, gdyż mecze potrafią być naprawdę męczące.

Futsal w Polsce

Nasza ojczyzna nie jest żadną potęgą w futsalu i daleko jej do tego tytułu, lecz nie powinno to dziwić, biorąc pod uwagę, że Polska nigdy nie słynęła ze szkolenia zawodników bardzo dobrych technicznie, a to jest jednak jedna z najważniejszych kwestii w futsalu obok m.in. dobrego czucia przestrzeni. W naszym kraju jest to sport przede wszystkim dla amatorów, gdyż pieniądze nie są zazwyczaj wystarczające do utrzymania się z uprawiania tego sportu.

Futsal do Polski trafił dość późno, gdyż dopiero w latach 80. XX wieku. Dziewięć lat później rozegrano już pierwsze mistrzostwa, a polska reprezentacja na arenie międzynarodowej zadebiutowała w roku 1992, gdy zremisowała 7:7 z Rosjanami.

Obecne najwyższe rozgrywki, czyli futsal ekstraklasa powstały z kolei w roku 1994 jako Liga Halowa Piłki Nożnej Pięcioosobowej. W tamtych czasach wszystkim zajmował się PZPN, czyli Polski Związek Piłki Nożnej. Dziś odpowiada on jedynie za niższe szczeble, a główne rozgrywki ligowe są zarządzane przez spółkę Futsal Ekstraklasa Sp. z o.o, którą powołano w roku 2010.